fresh-education
Νεκτάριος Κορδής
Το «αυτόνομο» σχολείο του Κ. Μητσοτάκη και ο «όμορφος κόσμος» του νεοφιλελευθερισμού: Ο σώζων εαυτόν σωθήτω!
Συναδέλφισσες, συνάδελφοι,
Την ώρα που η Ν.Δ. βαυκαλίζεται ότι η ώρα της επιστροφής της στην εξουσία πλησιάζει, εντείνει καθημερινά τις επιθέσεις της απέναντι στο δημόσιο σχολείο, προοιωνίζοντας τη νεοφιλελεύθερη μετάλλαξή του. Δεν ξεχνάμε ότι ο Τομέας Παιδείας της ΝΔ στο πρόσφατο παρελθόν έβλεπε φαντάσματα εκπαιδευτικούς, και δεν ξεχνάμε επίσης ότι ο ίδιος ο κ. Μητσοτάκης, έχει δείξει ξεκάθαρα δείγματα γραφής στο παρελθόν, αφού ως υπουργός διοικητικής μεταρρύθμισης της κυβέρνησης ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, προχώρησε στη διαθεσιμότητα – απόλυση 2500 εκπαιδευτικών από τη δημόσια τεχνική εκπαίδευση! Μιλώντας στην 83ηΔΕΘ είπε χαρακτηριστικά: “Η Παιδεία έχει ανάγκη από πιο αυτόνομα και δημιουργικά σχολεία. Με μεγαλύτερη ελευθερία στην οργάνωση, στη διαχείριση πόρων, στην επιλογή διδακτικού προσωπικού, στην κατάρτιση προγράμματος σπουδών. Να ξεφύγουμε από την τυραννία του ωρολογίου προγράμματος.” Μόλις πρόσφατα η Tομεάρχης Παιδείας της ΝΔ κ. Κεραμέως δήλωσε χαρακτηριστικά: «Θα επιδιώξουμε να έχουμε σχολεία που θα είναι πιο ελεύθερα και πιο αυτόνομα, τα οποία δεν θα ελέγχονται ασφυκτικά, σε κάθε τους κίνηση, από ένα υπερσυγκεντρωτικό υπουργείο Παιδείας». Την ίδια στιγμή ο Κ. Μητσοτάκης μιλώντας στην εκδήλωση του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦΙΜ), χαρακτήρισε «απελευθερωτική» την πρόταση του ΚΕΦΙΜ για την Παιδεία. Μια πρόταση που αναφέρεται στηνενίσχυση κυρίως της Ιδιωτικής Εκπαίδευσης. Το πρόγραμμα αυτό υπό τον αθώο τίτλο «ενίσχυση της σχολικής επιλογής» προβλέπει την επιδότηση διδάκτρων για να πηγαίνουν τα παιδιά σε ιδιωτικά σχολεία! Το κράτος θα δίνει από 1.000 έως 3.000 ευρώ σε κάθε οικογένεια με ετήσιο εισόδημα έως 40.000 ευρώ για να μην πηγαίνει το παιδί τους σε Δημόσιο Σχολείο. Είναι προφανές ότι οι ακραίοι οπαδοί του νεοφιλελευθερισμού θέλουν να απαξιώσουν τη Δημόσια Δωρεάν Παιδεία για όλους τους πολίτες προς όφελος των επιχειρηματικών συμφερόντων ορισμένων σχολαρχών.
Το μοντέλο που «οραματίζεται» επομένως ο κ. Μητσοτάκης –και οι θιασώτες του νεοφιλελευθερισμού- για το Δημόσιο Σχολείο έχει την εξής δομή:Αξιολόγηση και απόλυση εκπαιδευτικών, «αυτονομία» και εξάρτηση των σχολείων από ιδιωτικά κεφάλαια (χορηγοί με προοπτική να επεμβαίνουν και στο πρόγραμμα σπουδών), vouchers (κουπόνια) στους γονείς για «ελεύθερη» επιλογή σχολείου, πρόσληψη μάνατζερ για διευθυντές, πρόσληψη προσωπικού από τις σχολικές μονάδες με ότι αυτό συνεπάγεται για τον τρόπο πρόσληψης και για τις σχέσεις εργασίας, με την άρση της έννοιας του μόνιμου δημόσιου λειτουργού να είναι κυρίαρχη στη «μεγάλη ιδέα» τους»!
Το σχολείο ως αυτόνομη οικονομική μονάδα που υπόσχεται ο Πρόεδρος της ΝΔ, είναι απόλυτα σύμφωνο με τα νεοφιλελεύθερα πρότυπα που “άνθισαν” την εποχή της Μάργκαρετ Θάτσερ. Έχει ως στόχο ένα σχολείο – επιχείρηση, που θα αναζητά οικονομικούς πόρους από οπουδήποτε, θα προσλαμβάνει εκπαιδευτικούς με κριτήριο το κόστος τους και όχι μόνο τις παιδαγωγικές τους γνώσεις και ικανότητες. Έτσι θα έχουμε σχολεία πολλών ταχυτήτων, με ξεχωριστά προγράμματα, που στόχο θα έχουν να καλύπτουν τις «ανάγκες» πελατών ( πχ επιθυμίες γονέων για συγκεκριμένες δραστηριότητες ) και όχι τις πραγματικές μαθησιακές ανάγκες των μαθητών. Με εκπαιδευτικούς υποτελείς στο διευθυντή – μάνατζερ, που θα διδάσκουν όπως και ό,τι αυτός θα τους υποδεικνύει, αφού η εργασιακή τους πορεία θα εξαρτάται από αυτόν. Η όλη σύλληψη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την επιχειρούμενη από τη ΝΔ ιδιωτικοποίηση της Δημόσιας Εκπαίδευσης, αφού οι μικρές επιχειρήσεις/ σχολικές μονάδες σταδιακά ή και πιο άμεσα, θα καλούνται να καλύψουν μόνες τους τα λειτουργικά τους έξοδα, να αποδεσμευτούν από την κρατική χρηματοδότηση. Μια τέτοια εκπαίδευση θα αφήσει το μεγάλο κομμάτι των μαθητών και μαθητριών πίσω, αφού οι πιο εύρωστες τέτοιες επιχειρήσεις, θα είναι στόχος των κατά τεκμήριο ικανότερων εκπαιδευτικών, αλλά και των οικονομικά ισχυρότερων μαθητών. O προσανατολισμός του Κ. Μητσοτάκη είναι από το Δημόσιο Σχολείο όλων των παιδιών να περάσουμε στο σχολείο των λίγων και των ιδιωτών! Μέσα σε ένα τέτοιο σκηνικό φυσικά, οι ασθενέστεροι οικονομικά και κοινωνικά μαθητές, αντί να ενισχύονται περισσότερο, θα περιορίζονται σε όσες μορφωτικές παροχές περισσεύουν σε εκπαιδευτικές μονάδες που θα βρίσκονται χαμηλά στο εκπαιδευτικό χρηματιστήριο, επειδή δεν κατάφεραν να προσελκύσουν οικονομικούς πόρους και καλά «βιογραφικά» εκπαιδευτικών. Η θέση της ΝΔ αποτελεί την αποθέωση της αγοραίας λογικής στην εκπαίδευση όχι ως κοινωνικού αγαθού αλλά ως εμπορεύματος που απευθύνεται σε «πελάτες»!
Μεταξύ άλλων στις προτάσεις του ΚΕΦΙΜ αναπτύσσεται «ο όμορφος κόσμος» του νεοφιλελεύθερου μοντέλου:
ü Καθορισμό γενικού μέσου εβδομαδιαίου ωραρίου εργασίας 40 ωρών για περίοδο τεσσάρων μηνών με ημερησία ανάπαυση τουλάχιστον 11 ωρών. Με το πρόγραμμα αυτό «δεν δημιουργείται υπερωρία» όπως αναφέρουν οι συντάκτες που εισηγούνται ευέλικτο ωράριο. Με απλά λόγια, αυτό σημαίνει πως τη μία μέρα θα μπορεί να εργάζεται κάποιος 5 ώρες, την επόμενη 11, την επόμενη 3 κλπ, ανάλογα με τις επιταγές της διοίκησης, αρκεί σε εβδομαδιαία βάση να συμπληρώνεται το 40ωρο, ενώ με τον τρόπο αυτό θα αποφεύγεται η υποχρέωση της εργοδοσίας να καταβάλει υπερωρίες.
ü Ο θεσμός της αιτιολογημένης απολύσεως για μη ικανοποιητική απόδοση εργαζομένου. Με τον τρόπο αυτό η εκάστοτε διοίκηση θα μπορεί να απολύει χωρίς αποζημιώσεις εφόσον υπάρξει «αιτιολογημένη απόλυση».
ü Ανώτατο όριο στις αποζημιώσεις απόλυσης για εργαζόμενους με μεγάλη προϋπηρεσία και μισθό. Με αυτόν τον τρόπο θα θεσπιστεί ένα πλαφόν, προκειμένου να μπορούν να απολυθούν εργαζόμενοι, οι οποίοι παραμένουν στην εργασία τους επειδή τυχόν απόλυσή τους θα επιφέρει μεγάλη επιβάρυνση για την εργοδοσία εξαιτίας της πολυετούς εργασίας και των υψηλών μισθών.
ü Ο κατώτατος μισθός να είναι κυμαινόμενος. Δηλαδή να μην είναι σταθερός πχ στα 650 ευρώ για όλους, όπως ψηφίστηκε πρόσφατα με την αύξησή του, αλλά να προσαρμόζεται ανάλογα με βάση τον πληθωρισμό της Ευρωζώνης, την ανταγωνιστικότητα, την πορεία ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών κλπ.
ü Επίσης ο κατώτατος μισθός να μην είναι ενιαίος για ολόκληρη τη χώρα, αλλά να είναι κυμαινόμενος ανάλογα με την περιφέρεια, την ηλικία του εργαζομένου και την επαγγελματική εμπειρία!
ü Η κινητικότητα και οι αμοιβές των δημοσίων υπαλλήλων θα ανατίθενται στην Ανεξάρτητη Αρχή Ανθρωπίνου Δυναμικού που θα υποκαταστήσει το Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης.
ü Κατάργηση της συνδικαλιστικής άδειας αφού θα λογίζεται ως χρόνος ανάπαυσης του εργαζομένου.
ü Επιτρέπεται η απόλυση συνδικαλιστή εργαζόμενου εφόσον συντρέχει «σπουδαίος λόγος». Το τι είναι σπουδαίος λόγος βέβαια δεν ορίζεται.
ü Η απεργία και η στάση εργασίας θα πρέπει να αποφασίζεται με πλειοψηφία επί του συνόλου των εργαζομένων.
ü Διαφορετικοί μισθοί στο Δημόσιο με ειδικά προγράμματα αμοιβών «εκτός των αγκυλώσεων του Ενιαίου Μισθολογίου». Οι δημόσιοι υπάλληλοι που είναι σε ΝΠΙΔ θα αμείβονται διαφοροποιημένα βάσει της παραγωγικότητάς τους ως εργαζόμενοι νομικών πρόσωπων ιδιωτικού δικαίου και όχι δημοσίου πλέον.
ü Μέσα πίεσης για την επιστροφή στην εργασία όσων συνταξιοδοτήθηκαν πρόωρα όπως η καταβολή εισφοράς στις πρόωρες συντάξεις μέχρι τα 67.
ü Ασφαλιστικό τύπου «Πινοσέτ», δηλαδή ο λεγόμενος τρίτος πυλώνας στο ασφαλιστικό σύστημα να προέρχεται από ιδιωτικές ασφαλιστικές εισφορές, εξέλιξη που τόσα χρόνια περιμένουν τα μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα σε βάρος της Δημόσιας Ασφάλισης.
ü Κατάργηση των ορίων ηλικίας με τη διευκρίνιση ότι κανείς δε μπορεί να βγει στη σύνταξη πριν τα 60. Η ανταποδοτική κυρία σύνταξη θα προκύπτει από εισφορές μειωμένες πού θα κατατίθενται σε ατομικό λογαριασμό. Μετά τα 60 κάθε εργαζόμενος θα μπορεί να βγει στη σύνταξη όποτε θέλει, υπολογίζοντας όμως πως όσο νωρίτερα το πράξει τόσο μικρότερο θα είναι το ποσό που θα του επιμεριστεί με βάση το προσδόκιμο ζωής! Εάν δηλαδή το προσδόκιμο είναι 80 έτη και κάποιος συνταξιοδοτηθεί στα 60 με επιλογή του, το ποσό πού έχει συγκεντρώσει από τις εισφορές στον ατομικό λογαριασμό του θα διαιρεθεί σε ετησία βάση διά είκοσι.
Είναι φανερό πώς κύριος σκοπός, όλων εκείνων που ασπάζονται το νεοφιλελευθερισμό, αποτελεί η συνολική αποδόμηση του κοινωνικού κράτους με δραστική μείωση των Δημόσιων κοινωνικών αγαθών, ελαστικοποίηση των σχέσεων εργασίας και απολύσεις! Απώτερη επιδίωξή τους η ιδιωτικοποίηση καίριων και νευραλγικών τομέων του Δημοσίου, όπως η Υγεία, η Εκπαίδευση και η Κοινωνική Ασφάλιση! Απέναντι στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές και στους εκφραστές τους οι εργαζόμενοι στην Εκπαίδευση και στο Δημόσιο δεν πρέπει να έχουν μνήμη «χρυσόψαρου» και θα δώσουν τις απαντήσεις που πρέπει όταν θα έρθει η ώρα να μιλήσουν!
Αθήνα 16/4/2019
Νεκτάριος Κορδής
Αιρετό μέλος του ΚΥΣΔΕ/ Με τις ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ-ΣΥΝΕΚ
στην Ελλάδα δεν μου φαίνεται να υπάρχει ξεκάθαρη άποψη για το τί μπορεί είναι ένα Αυτόνομο Σχολείο γιατί πιθανότατα να εκφράζεται μέχρι τώρα ως το φαντασιακό εκείνων που θέλουν να βρουν τρόπο να «καινοτομήσουν» στην παιδεία μας, όμως εδώ στην Ολλανδία όλοι γνωρίζουμε ότι τα δημοτικά σχολεία (για τα οποία μπορώ να έχω απευθείας άποψη καθότι οι κόρες μου τα παρακολουθούν) τα έχουν από δεκαετίες καταστήσει αυτόνομα, και οι δάσκαλοι/διευθυντές μέσα σε αυτά κάνουν ότι θέλουνε και νομίζουν, τσιφλίκια στην ουσία. Το κάθε αυτόνομο δημοτικό σχολείο αποφασίζει πόσες ώρες θα διδάξει ένα μάθημα και με ποια μέθοδο, με μεθόδους πειραματικές που κατά κόρο αναθεωρούνται καθότι συνήθως δεν αποδίδουν. Δηλαδή μια κλίκα δασκάλων αποφασίζει αυτόνομα, τοπικά, και πειραματικά για τη γνώση -και το μέλλον- των μαθητών. Τεράστιες οι ανισότητες μεταξύ των Ολλανδικών σχολείων. Ο μοναδικός έλεγχος των δημοτικών σχολείων γίνεται δια των πανολλανδικών εξετάσεων Cito toets που πέρα από την καθ’ αυτή αξιολόγηση των μαθητών, είναι ταυτόχρονα και κριτήριο αξιολόγησης ενός δημοτικού σχολείου, δεδομένου ότι όλα τα σχολεία εδώ είναι εκτός του άμεσου ελέγχου του Ολλανδικού υπουργείου παιδείας και συνεπώς το υπουργείο παιδείας χρησιμοποιεί τις εξετάσεις Cito toets ως ένα μέτρο για να κρίνει την μεθοδολογία και απόδοση εκάστου σχολείου. Για παράδειγμα, στο προπέρσινο δημοτικό σχολείο της μεγάλης μου κόρης, επειδή δεν εισήχθη κανείς τελειόφοιτος μαθητής σε εξαετές γυμνάσιο (τα μόνα που οδηγούν σε πανεπιστήμια) λόγω χαμηλής απόδοσης τους στις εξετάσεις Cito toets, στείλανε επιθεωρητές στο σχολείο, είδανε ότι η μέθοδός του δεν απέδωσε, κρίνανε το προσωπικό ακατάλληλο, και το κλείσανε το σχολείο απολύοντας τους πάντες. Μετά ψάχναμε νέο σχολείο. Το μπάχαλο της Ολλανδικής αυτόνομης σχολικής εκπαίδευσης κατάματα σε εμάς…
Το ολλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα χαρακτηρίζεται άναρχο, πειραματικό, με δαιδαλώδεις τύπους σχολείων και μεθοδολογιών, και με προσωρινούς δασκάλους μερικής απασχόλησης, στην ουσία νοικοκυρές που κατέχουν κάποιο πιστοποιητικό διδασκαλίας για δημοτικά σχολεία, και καμιά σχέση με τους επαγγελματίες μόνιμους εκπαιδευτικούς στην Ελλάδα που επιλέγονται με κρατικό διαγωνισμό. Τεράστια η διαφορά ποιότητας μεταξύ των μονίμων εκπαιδευτικών της Ελλάδας (όπως τους θυμάμαι στα δικά μου χρόνια) σε σχέση με τους μερικής απασχόλησης εκπαιδευτικούς της Ολλανδίας, όπου εδώ άλλος δάσκαλος διδάσκει στην τάξη της κόρη μου Δευτέρα-Τρίτη, άλλος Τετάρτη-Παρασκευή (λόγω part-timing σχεδόν όλων των εκπαιδευτικών, σε όλα τα Ολλανδικά δημοτικά), που παρότι ιδίας μεθοδολογίας που υπόσχονται, ο ανθρώπινος παράγοντας είναι βεβαίως ο καθοριστικότερος. Οι μαθητές εδώ σε σχεδόν όλα τα Ολλανδικά δημοτικά σχολεία διδάσκονται το ίδιο μάθημα από διαφορετικούς -και προσωρινούς- εκπαιδευτικούς, ενώ στην Ελλάδα του σήμερα οι εκπαιδευτικοί συσσωρεύουν δεκαετίες εμπειρίας, καθότι ξεκινάνε εικοσάρηδες και συνταξιοδοτούνται εξηντάρηδες. Ενώ η πρόσληψη των δασκάλων στην Ολλανδία γίνεται αυτόνομα από το ίδιο το σχολείο μέσω ιδίας προκήρυξης και συνέντευξης, δηλαδή υφίσταται υποκειμενικότητα στην πρόσληψη (δεν υπάρχει εδώ κεντρική πρόσληψη του προσωπικού από το Ολλανδικό υπουργείο παιδείας). Χωλαίνει το Ολλανδικό αυτόνομο σχολικό σύστημα επειδή είναι φθηνιάρικο, και καλά για να μην εργοδοτήσει μερικούς εκατοντάδες χιλιάδες μόνιμους εκπαιδευτικούς που το Ολλανδικό κράτος να υποχρεωθεί να τους διασφαλίσει για ολόκληρη τη ζωή τους. Αλλά με περιστασιακούς και ημιμόνιμους δεν φτιάχνεται εκπαίδευση! Τα σχολεία καλούν μέχρι και… γονείς για αν βοηθήσουνε στη διδασκαλία εντός σχολείου. Στο περσυνό σχολείο της κόρης μου, στην τάξη της αλλάχθηκαν μεταξύ Ιανουαρίου-Ιουνίου πάνω από επτά δασκάλοι (προφανώς κανείς τους δεν θα ήταν αποτελεσματικός), με αποτέλεσμα αρνητικότατες συνέπειες στους μαθητές, μέχρι και κοψίματος. Συγκεκριμένα μια Κούρδισα μητέρα από Ιράκ (τρίτεκνη πρόσφυγας, με ολίγα μόνο χρόνια εδώ στην Ολλανδία) ήταν επιφορτισμένη να βοηθά στην ανάγνωση την τάξη της κόρης μου (την οποία παρακολουθούσε και η δική της κόρη) παράλληλα με τις δασκάλες! λόγω της ελλείψεως διδακτικού προσωπικού, τα Ολλανδικά σχολεία κάνουν εκκλήσεις στους γονείς να συνδράμουν εθελοντικώς στη διδασκαλία! Μόνον στην Ολλανδία συμβαίνουν αυτά τα απίθανα, και η βεβαιότητά μου είναι λόγω της αυτονομίας των εδώ σχολείων.
Το εγγενές πρόβλημα του ολλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος είναι ότι :
Α) δεν υπάρχει άμεσος κεντρικός έλεγχος των δημοτικών σχολείων από το υπουργείο παιδείας (τα Αυτόνομα Σχολεία εδώ Ολλανδία λειτουργούν κάτι σαν ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικά),
Β) δεν εκπληρώνει το αυτόνομο ολλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα τα διεθνή πρότυπα (πλην των εδώ ολίγων διεθνών σχολείων που διδάσκουν στην αγγλική και στελεχώνονται από ξένους/αγγλόφωνους εκπαιδευτικούς, ακολουθώντας διεθνές πρόγραμμα), και
Γ) δεν υφίσταται κάποιο συγκεκριμένο εβδομαδιαίο πρόγραμμα μαθημάτων στα Ολλανδικά δημοτικά σχολεία. Για παράδειγμα, αυτή τη στιγμή δεν γνωρίζω ποιό ακριβώς μάθημα διδάσκονται οι κόρες μου αυτή την ώρα στο σχολείο τους. Λόγω ενός μυστικισμού που επικρατεί πανταχού, τα βιβλία δεν δίνονται από τα σχολεία ποτέ στο σπίτι, και τόσο οι γονείς όσο και οι φροντιστές δεν έχουν εικόνα ύλης και μεθοδολογίας του εκάστοτε σχολείου.
Μιλώντας ευρύτερα, πάνω στη βάση των αυτόνομων Ολλανδικών σχολείων χτίστηκε το πολυδαίδαλο των διαφορετικών ταχυτήτων σχολείων , με διαφορετικά επίπεδα σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης, και που η ίδια η Wikipedia αφιερώνει παράγραφο “criticism” (https://en.wikipedia.org/wiki/Education_in_the_Netherlands): It is possible for students to move up (or down) from one level to another level. If there is doubt early on about the level chosen, an orientation year may be offered. However, moving up a level later on may require a lot of extra effort, motivation and time resulting in some students not reaching their full potential. Research has shown that 30% of gifted children are (mistakenly) advised to attend the VMBO, the lower level to which 60% of twelve-year-olds are initially sent. In this particular group of children there is a higher than normal percentage of drop-outs (leaving school without any diploma). Although IQ testing may aid to reduce mistakes in choosing levels, research has also shown that IQ is not fixed at the age of 12 and may still improve with exposure to the proper educational stimuli, which the current Dutch system by design (early separation into levels) may fail to provide. Another area of concern is that although parents have the right to have their voice heard in the school’s decision making process, not all parents make use of this right equally, resulting in unequal opportunities for children. The Programme for International Student Assessment has found that the Netherlands’ educational standing compared to other nations has been declining since 2006, and is now only slightly above average. School inspectors are warning that reading standards among primary school children are lower than 20 years ago, and the Netherlands has now dropped down the international rankings. A similar trend is seen in arithmetic, maths and science.
Το συμπέρασμα που βγαίνει διαβάζοντάς το είναι ότι το Ολλανδικό αυτόνομο εκπαιδευτικό σύστημα ΔΕΝ πληρεί τα διεθνή πρότυπα (πλην βεβαίως των διεθνών σχολείων που στελεχώνονται από αγγλόφωνους εκπαιδευτικούς και ακολουθούν διεθνές πρόγραμμα). Αρνητική κριτική δεν υφίσταται στην Wikipedia για άλλα εκπαιδευτικά συστήματα, αν λάβουμε την Wikipedia ως κοινό μέτρο σύγκρισης για όλα τα άρθρα της περί σχολικών συστημάτων.
Σημειωτέων ότι η αριστεία των Ολλανδών δεν οφείλεται καθαυτού στους Ολλανδούς, αλλά πολλώ δε και σε εμάς τους ξένους: Διαχρονικώς υπάρχει εγγενής έλλειψη επιστημόνων/μηχανικών στην Ολλανδία προς μεγάλη αναντιστοιχία του μεγέθους της βιομηχανίας της και ερευνητικών ιδρυμάτων της, λόγω βεβαίως του άθλιου αυτόνομου σχολικού της συστήματος, για αυτό και οι μισοί εργαζόμενοι σε επιστημονικές δουλειές είναι ξένοι (που ούτε την ολλανδική δεν χρειάζονται να μάθουν ποτέ τους για να εργαστούν μόνιμα εδώ, λόγω αυτής της τεράστιας ανάγκης της Ολλανδίας σε καταρτισμένο προσωπικό).