fresh-education
Νίκος Σαλτερής
Το έργο της ΝΔ στην Εκπαίδευση ταυτίζεται μ’ αυτό της κας Κεραμέως στο τιμόνι του Υπουργείου Παιδείας. Η παραμονή της είναι η μακροβιότερη υπουργού παιδείας κατά τη Μεταπολίτευση και ισοδυναμεί με μια πλήρη κυβερνητική θητεία. Επιπλέον, είχε τη συνεχή και πλήρη στήριξη του κόμματός της – σπάνιο για υπουργό παιδείας – και αποδείχθηκε ικανότατη στη διαφήμιση του έργου της στα ΜΜΕ, όπου έτυχε συχνής φιλοξενίας. Είχε δηλαδή όλες τις προϋποθέσεις ώστε να υλοποιήσει το πρόγραμμα του κόμματός της για την Εκπαίδευση.
Η θητεία της ταυτίζεται επίσης με τη διάρκεια της πανδημικής κρίσης στη χώρα. Το γεγονός μπορεί να είχε αρνητικές επιπτώσεις στα χρονοδιαγράμματα υλοποίησης των επιδιωκόμενων πολιτικών στόχων του προγράμματος του κόμματός της, ταυτόχρονα όμως αποσόβησε την εκδήλωση των έντονων, παραδοσιακών αντιδράσεων των Εκπαιδευτικών Ομοσπονδιών στις επιχειρούμενες αλλαγές του status quo στην Εκπαίδευση (συνήθη στάση «όχι σε όλα απ’ όπου κι αν προέρχονται» εκ μέρους κυρίως των Ομοσπονδιών).
Υλοποίηση προγραμματικών δεσμεύσεων
Στο άρθρο αυτό θα εξεταστεί βασικά ο βαθμός, ο τρόπος και η επιτυχία υλοποίησης των προεκλογικών δεσμεύσεων της ΝΔ και όχι η ορθότητα ή χρησιμότητα των θέσεων αυτού που αποτελεί συζήτηση άλλης τάξης υπό την έννοια, ότι κάθε κόμμα εξουσίας στην Δημοκρατία ψηφίζεται για να εφαρμόσει το πρόγραμμά του.
Έτσι, κατά το διάστημα της υπουργίας της κ. Κεραμέως παρατηρούμε ότι συνέβησαν τα εξής:
- Δρομολογήθηκαν ρυθμίσεις που αναλογούν στο σύνολο σχεδόν των τίτλων του προγράμματος της ΝΔ για την Εκπαίδευση
- Παρατηρήθηκε σημαντική καθυστέρηση στη νομοθέτηση αυτών, σε βαθμό που δεν δικαιολογείται από τις ιδιαίτερες συνθήκες (πανδημία) αλλά ούτε κι από αντιδράσεις των εκπαιδευτικών
- Εκκρεμεί μέχρι και σήμερα η ολοκλήρωση και υλοποίηση σχεδόν του συνόλου, όσων αλλαγών προωθήθηκαν, ενώ κάποιες προσέλαβαν περιεχόμενα αποκλίνοντα από το πνεύμα του προγράμματος της ΝΔ.
Τριτοβάθμια Εκπαίδευση
Οι αλλαγές στη διοίκηση των ΑΕΙ, ως γνωστόν, δημιούργησαν προβλήματα στη διοίκησή τους, η υπόσχεση για αξιολόγηση της ανασυγκρότησης του πανεπιστημιακού χάρτη της χώρας από τον Γαβρόγλου ξεχάστηκε, ενώ θετική υπήρξε η πρόβλεψη διασύνδεσης των μεταπτυχιακών με την παραγωγή. Η εμβληματική, όμως, κατάργηση του (κακώς νοουμένου) πανεπιστημιακού ασύλου, πέρα από την νομική ρύθμιση της, συνδέθηκε με τη δημιουργία της πανεπιστημιακής αστυνομίας. Επιλογή που, αφού κατανάλωσε σοβαρό πολιτικό κεφάλαιο και πόρους – ιδιαίτερα σοβαρό ζήτημα για ένα σταθερά υποχρηματοδοτούμενο σύστημα, όπως είναι το εκπαιδευτικό -, προκάλεσε επιπλέον βίαιες αντιδράσεις και σήμερα βρίσκεται στα «αζήτητα».
Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση
Η αξιολόγηση
Αποτέλεσε την πλέον εμβληματική πρόβλεψη του προγράμματος της ΝΔ. Απόλυτα συνδεδεμένη με αυτή ήταν και η επιλογή νέων στελεχών εκπαίδευσης, με προεξέχουσα την αποκατάσταση του ρόλου των Σχολικών Συμβούλων, που είχε υποβαθμίσει ο ΣΥΡΙΖΑ στο πλαίσιο απόρριψης της αξιολόγησης. Η καθυστέρηση νομοθέτησης και των δύο, παρά τις περί του αντιθέτου προεκλογικές διαβεβαιώσεις, με παράλληλη αγνόηση του προηγούμενου νομοθετικού πλαισίου (2010-2014), η αδιαφορία επιδίωξης στοιχειώδους συναίνεσης και η ανυπαρξία χρηματοδότησης του εγχειρήματος, καθώς και παροχής οικονομικών κινήτρων στους αξιολογούμενους συνδυάστηκαν με μια σειρά τουλάχιστον άτυχων διοικητικών αποφάσεων και τον κακό αρχικό σχεδιασμό της σχετικής νομοθεσίας. Οι παράγοντες αυτοί επικαθόρισαν τους όρους υλοποίησης και των τριών επιμέρους διαστάσεων της Αξιολόγησης.
Συγκεκριμένα, η Αυτοαξιολόγηση σχολείων μετατράπηκε, εκ των υστέρων και ατυχώς, σε εξωτερική αξιολόγηση αυτών, όταν οι Συντονιστές Εκπαίδευσης κλήθηκαν να βαθμολογήσουν τις σχετικές εκθέσεις! Επιπλέον, για λόγους διαφήμισης της «επιτυχίας» του εγχειρήματος, έγινε αποδεκτό το 90% περίπου των Εκθέσεων Αυτοαξιολόγησης των σχολείων, που συντάχθηκαν ως πιστά αντίγραφα «προτύπου» των Εκπαιδευτικών Ομοσπονδιών, που δημιουργήθηκε με στόχο τη γελοιοποίηση της διαδικασίας. Τέλος, οι Εκθέσεις αυτοαξιολόγησης συνδέθηκαν ατυχώς τα προγράμματα των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων, γεγονός που έκανε τη σύνταξη των σχετικών Εκθέσεων πλήρως γραφειοκρατική και επιπλέον οδήγησε σε «εκθέσεις ιδεών». Με δυο λόγια, η Αυτοαξιολόγηση των σχολείων εξέπεσε σε γραφειοκρατική διαδικασία άνευ νοήματος.
Η ατομική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, διαφημίστηκε και νομοθετήθηκε ως «μη τιμωρητική» διαδικασία, οικειοποιούμενη το γνωστό αριστερίστικο σύνθημα. Πρόκειται για μια ατέρμονη διαδικασία παροχής «συμβουλών», χωρίς τελική αποτίμηση του έργου των εκπαιδευτικών και τη συνεπαγόμενη υπηρεσιακή ή μη εξέλιξή τους, που βέβαια θα επέφερε οικονομικό και πολιτικό κόστος. Άρχισε να υλοποιείται εσπευσμένα και κωμικοτραγικά ελάχιστες μέρες πριν τις εκλογές, για διαφημιστικούς λόγους και πάλι, μετ’ εμποδίων και με πολλά διοικητικά προβλήματα, ενώ το νομοθετικό πλαίσιό της δεν προοιωνίζει την μακροημέρευσή της. Επιπλέον, η νομοθεσία για τα στελέχη εκπαίδευσης απογύμνωσε τους αξιολογητές Συμβούλους Εκπαίδευσης (ΣΕ) – τους αντικαταστάτες των Σχολικών Συμβούλων – από κάθε ίχνος συμβολικού και διοικητικού κύρους (δεν έχουν καν σφραγίδα), σε αντίθεση μ’ όσα υποσχόταν το πρόγραμμα της ΝΔ και σε απόλυτη συνέχεια της πολιτικής που εγκαινίασε ο κ. Γαβρόγλου. Στην πράξη οι ΣΕ παραδόθηκαν ως βορά σ΄ όσους μπλοκάρουν ήδη την αξιολόγηση στις εισόδους των σχολείων, ενώ παράλληλα ο δασκαλογεννημένος θεσμός της καθοδήγησης απώλεσε το όποιο κύρος του είχε απομείνει, καθώς και δυο βασικές λειτουργίες του: αυτή της μεταφοράς της εκάστοτε εκπαιδευτικής πολιτικής στο πεδίο και της επιμόρφωσης – καθοδήγησης των εκπαιδευτικών . Απώλειες που θα έχουν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στο μέλλον κατά την προσπάθεια υλοποίησης αλλαγών και μεταρρυθμίσεων στην Εκπαίδευση.
Η πολυδιαφημισμένη «ελληνική P.I.S.A.», δηλαδή η αξιολόγηση των μαθησιακών αποτελεσμάτων, ξεκίνησε πέρυσι και επαναλήφθηκε φέτος. Παρά τις σημαντικές αδυναμίες στο σχεδιασμό της και την ανυπαρξία διατύπωσης συνεκτικών συμπερασμάτων, πολύ δε περισσότερο ανάπτυξης πολιτικών θεραπείας των διαπιστούμενων «αδυναμιών» των μαθητών μας, αποτελεί ίσως πιο επιτυχημένη απόφαση της Κας Κεραμέως. Εφόσον, βέβαια, δεν εκπέσει σε μια καθαρά διεκπεραιωτική διαδικασία, κάτι που μέχρι σήμερα μοιάζει να γίνεται και εξελιχθεί «σε κάνω για να κάνω» διαδικασία, όπως και η ατομική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών.
Συμπερασματικά, οι υλοποιούμενες διαδικασίες αξιολόγησης αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα και χρήζουν άμεσης χρηματοδότησης, παροχής κινήτρων και παρεμβάσεων στην κατεύθυνση ισχυροποίησης του κύρους της. Διαφορετικά θα συμβάλλουν στη περαιτέρω δυσφήμιση της Αξιολόγησης στις συνειδήσεις εκπαιδευτικών και γονέων.
Άλλες εκπαιδευτικές πολιτικές
Συγγενής με την αξιολόγηση των Εκπαιδευτικών είναι και οι πολιτικές στήριξης των εκπαιδευτικών στο έργο τους. Νομοθετήθηκε για πρώτη φορά το mentoring εκπαιδευτικών και ο ορισμός υπευθύνου ομάδας τάξεων. Δυστυχώς, όμως, ως πολιτικές παραμένουν «στα χαρτιά» με ανύπαρκτη συμβολή στη στήριξη της εκπαιδευτικής πράξης, ενώ ο αρχικός σχεδιασμός τους δεν προοιωνίζει τίποτα ουσιαστικό.
Εκδηλώθηκε, επίσης, «κύμα επιμορφωτικών διαδικασιών», στο σύνολο τους εξ αποστάσεως, ομοιόμορφες και κεντρικά σχεδιασμένες. Το περιεχόμενο τους κρίθηκε και ήταν/είναι συχνά είτε απαράδεκτό (π.χ. τραγικές μεταφράσεις ξένων προτύπων) είτε ιδιαίτερα χαμηλής ποιότητας και ιδεολογικά προβληματικό, εκθέτοντας το ΙΕΠ και κατ’ επέκταση το Υπουργείο. Ακόμα και εκπαιδευτικοί που συμμετείχαν σ΄ αυτές ενθέρμως αρχικά αναρωτιούνται ποιο είναι το νόημα τόσο άσχετων με την εκπαιδευτική πραγματικότητα επιμορφώσεων, που σε πολλές το περιεχόμενό τους θα μπορούσε να αποσταλεί σε ένα ψηφιακό αρχείο.
Σχετικά με το θεσμό των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων (ΕΔ), που αντικατέστησε την Ευέλικτη Ζώνη, ως προσπάθεια ανοίγματος του σχολείου σε νέα διδακτικά αντικείμενα και διδακτικές μεθοδολογίες, επιλέχθηκε και πάλι ο ομοιόμορφος και κεντρικά σχεδιασμένος χαρακτήρας τους. Απόφαση που βρίσκεται σε αντίθεση με τη σκοποθεσία τους, καθώς και τη διακηρυγμένη αύξηση της αυτονομίας των σχολείων. Ιδιαίτερα στη Β/θμια ακυρώθηκε συνολικά ο χαρακτήρας τους, μετά την ακατανόητη απόφαση βαθμολογίας των ΕΔ ως ένα ακόμα «μάθημα»!
Είναι σημαντικό ότι υλοποιήθηκε η προβλεπόμενη αύξηση των Πρότυπων – Πειραματικών Σχολείων, έστω χωρίς όρους και προϋποθέσεις, που όμως λειτουργούν πλέον ως ένα «παράλληλο» εκπαιδευτικό σύστημα. Η συνεχής αύξηση του αριθμού των μαθητών που προσέρχονται στις σχετικές εξετάσεις εισαγωγής, δηλώνει την ανταπόκριση των γονέων στο εγχείρημα. Ταυτόχρονα, όμως, είναι ενδεικτική της απαρέσκειάς των γονέων για την ποιότητα εκπαίδευσης που προσφέρουν τα «σχολεία της γειτονιάς». Επιπλέον, τα Πρότυπα – Πειραματικά σχολεία, μέχρι σήμερα δεν αλληλοεπιδρούν με το υπόλοιπο εκπαιδευτικό σύστημα, ώστε να συμβάλλουν στην υποτιθέμενη αναβάθμισή του, σύμφωνα με το σκοπό ίδρυσής τους. Με δυο λόγια λειτουργούν ως «δημόσια ιδιωτικά σχολεία», ενώ έχουν δημιουργήσει μια σεβαστή «φροντιστηριακή αγορά», μαύρης οικονομία εννοείται, αν αναλογιστεί κανείς ότι περισσότερο από 1/10 μαθητές επιχειρούν να καταλάβουν μια θέση σ΄ αυτά, μετά από εντατικά ιδιαίτερα.
Η διαχείριση της Πανδημικής Κρίσης στην Εκπαίδευση
Η αίσθηση «εγκατάλειψης» που είχαν οι εκπαιδευτικοί, λόγω της μακροχρόνιας οικονομικής κρίσης, χειροτέρεψε εμφανώς κατά τη διάρκεια της πανδημίας, όταν βρέθηκαν εντελώς μόνοι να διαχειριστούν την εξ αποστάσεως ψηφιακή διδασκαλία, χωρίς την παραμικρή υποστήριξη σε υποδομές και τεχνογνωσία. Την θεσμική έλλειψη υποκατέστησε η αυτοοργάνωσή τους (ΜΚΔ), ώστε να αντλήσουν τεχνογνωσία και συναισθηματική υποστήριξη. Ακόμα και η έκφραση ευχαριστιών για την προσφορά τους εκ μέρους της κ, Κεραμέως ήρθε καθυστερημένα, όπως και το γλίσχρο, ως προσβλητικό, επίδομα για την αγορά του απαραίτητου ψηφιακού εξοπλισμού.
Επιπροσθέτως, δεν αναζητήθηκαν λύσεις που θα οδηγούσαν στην παροδική μείωση των μαθητών ανά τάξη. Έτσι υπήρξαμε πρωταθλητές στις ημέρες κλεισίματος των σχολείων. Αντίθετα επιλέχθηκε η σχεδόν φιλική «αντιμετώπιση» των αρνητών γονέων και, βέβαια, δεν απαιτήθηκε ο υποχρεωτικός εμβολιασμός των εκπαιδευτικών. Τέλος και σημαντικότερο, δεν υπήρξε στοιχειώδης φροντίδα για τη μελέτη των επιπτώσεων της πανδημίας στη μάθηση και, βέβαια, δεν λήφθηκαν μέτρα θεραπείας των όποιων σημαντικών κενών έχουν προκύψει.
Κλίμα σχολείων, χρηματοδότηση και αποκέντρωση του συστήματος
Το κλίμα που επικρατεί σήμερα στα σχολεία, αυτή η «αόρατη πραγματικότητα» που διευκολύνει ή θέτει ανυπέρβλητα εμπόδια τόσο στη διδασκαλία όσο και στις μεταρρυθμίσεις, μετά από χρόνια κρίσεων, εξακολουθεί βαραίνει όλο και περισσότερο. Μάλιστα, η καταφυγή στη δικαιοσύνη, που επιλέχθηκε ως τρόπος κάμψης των αντιδράσεων των Ομοσπονδιών, εκ μέρους του Υπουργείου, το χειροτέρευσε αισθητά.
Το εκπαιδευτικό σύστημα παραμένει σταθερά υποχρηματοδοτούμενο και σπάταλο (δεν έγινε προσπάθεια ανασυγκρότησης του εκπαιδευτικού δικτύου και των ειδικοτήτων), αναποτελεσματικό (και με στοιχεία της «ελληνικής P.I.S.A. πλέον) και σταθερά μη αξιολογημένο. Η προγραμματική εξαγγελία της αποκέντρωσης του συστήματος, υποκαταστάθηκε στην πράξη από την αύξηση του συγκεντρωτισμού/διοικητισμού του (όλα περνάνε από τον ΓΓ του Υπουργείου), ενώ η καθοδήγηση, εποπτεία και αξιολόγηση του υλοποιούνται λειτουργούν εντελώς προσχηματικά. Κλείνει η πρώτη τετραετία μετά το τυπικό τέλος των μνημονίων και στην Εκπαίδευση το μόνο χειροπιαστό πράγμα που μένει είναι κάποιοι διορισμοί. Αναγκαίοι, βέβαια, αλλά και πάλι χωρίς ουσιαστικό σχεδιασμό και στοχοθεσία. Τέλος, και το σοβαρότερο όλων: οι μισθοί των εκπαιδευτικών όχι μόνο εξακολουθούν να είναι καθηλωμένοι, αλλά πρακτικά απαξιώνονται σταθερά έχοντας καταντήσει εξευτελιστικοί. Επιπλέον, η αναξιοπρέπεια στην οποία υποβάλλονται οι νεοδιόριστοι και οι αναπληρωτές στις τουριστικές περιοχές της χώρας, φαίνεται να μην απασχολεί κανέναν ουσιαστικά. Δυστυχώς και στην πράξη ούτε τα εκπαιδευτικά συνδικάτα που περί άλλων τυρβάζουν.
