fresh-education
Η αναπόδεικτη ανάγκη για αύξηση του αριθμού των μαθητών στα τμήματα των σχολείων της Πρωτοβάθμιας και οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν για τα παιδιά που μας έχουν περισσότερο ανάγκη
Τσιολπίδου Ξανθή Δασκάλα ΕΑ
Στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο του Υπουργείου Παιδείας προβλέπεται μεταξύ άλλων και η αύξηση του αριθμού των μαθητών στα τμήματα των σχολείων της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Η συνεπαγόμενη μείωση του αριθμού των τμημάτων στα σχολεία αναμένεται να προκαλέσει μείωση και του εκπαιδευτικού προσωπικού. Κι ενώ όλος ο εκπαιδευτικός κόσμος δυσανασχετεί με το γεγονός, μερίδα του κοινωνικού συνόλου δε συμμερίζεται τη δυσαρέσκεια αυτή. Ο λόγος απλός. Σε μια εποχή όπως η σημερινή που οι δημόσιοι προϋπολογισμοί και τα άτομα βρίσκονται υπό πίεση η εξοικονόμηση από τους μισθούς των «καλοπληρωμένων» δασκάλων μοιάζει σαν εύκολη και θεμιτή λύση.
Επιπλέον υπάρχουν και τα στοιχεία του ΟΟΣΑ που συνηγορούν στη λήψη της απόφασης αυτής. Σύμφωνα λοιπόν με τον ΟΟΣΑ στην Ελλάδα καταγράφεται ένας από τους χαμηλούς ευρωπαϊκούς μέσους όρους μαθητών ανά τάξη, μόλις 17,5. Η τιμή αυτή προκύπτει από τη διαίρεση του συνολικού αριθμού μαθητών με τον συνολικό αριθμό των τάξεων (στο αντίστοιχο επίπεδο εκπαίδευσης), εξαιρουμένης της ειδικής εκπαίδευσης. Όπως φαίνεται και στον πίνακα που ακολουθεί υπάρχουν χώρες με πολύ υψηλότερομέσο όρο όπως το Ηνωμένο Βασίλειο με 26,7 μαθητές ανά τάξη. Στη δε μακρινή Κίνα ο αριθμός ανέρχεται σε 49 μαθητές ανά τάξη.
| Χώρα | Μέσος όρος μαθητών ανά τάξη το 2017 |
| Αυστρία | 18.4 |
| Γαλλία | 23.7 |
| Γερμανία | 20.9 |
| Δανία | 21 |
| Ελλάδα | 17.5 |
| Εσθονία | 19 |
| Ηνωμένο Βασίλειο | 26.7 |
| Ισπανία | 21.9 |
| Ιταλία | 19.1 |
| Λουξεμβούργο | 15.9 |
| Ολλανδία | 23.3 |
| Ουγγαρία | 22 |
| Πορτογαλία | 21.2 |
| Σουηδία | 19.5 |
| Τσεχία | 21.1 |
| Φινλανδία | 19.6 |
Πηγή πίνακα: https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=EDU_CLASS#
Με βάση τα δύο αυτά δεδομένα η πρόθεση του Υπουργείου για αύξηση των μαθητών στα τμήματα θα έλεγε κανείς μοιάζει δικαιολογημένη. Κρινόμενη όμως από παιδαγωγικής άποψης πόσο ορθή είναι η πολιτική αυτή επιλογή και πόσο βασισμένη σε επιστημονικά δεδομένα; Ή μήπως είναι πιθανό μακροπρόθεσμα να επηρεάσει την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης σε βαθμό τέτοιο που οι επιπτώσεις κυρίως για εκείνους τους μαθητές που βρίσκονται σε μεγαλύτερη ανάγκη να καταστούν βαριές κι ανεπανόρθωτες;
Ο ΟΟΣΑ υποστηρίζει ότι “συνολικά, τα στοιχεία για την επίδραση των αλλαγών στο μέγεθος μιας τάξης στην απόδοση των μαθητών είναι αδύναμα (ΟΟΣΑ, 2016). Με άλλα λόγια ότι τα παιδιά που είναι να μάθουν θα μάθουν είτε σε ολιγομελείς είτε σε πολυπληθείς τάξεις. Σύμφωνα όμως με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο για τα Οικονομικά της Εκπαίδευσης (The European Expert Network on Economics of Education -EENEE, 2018) οι ισχυρισμοί αυτοί είναι επιστημονικά αβάσιμοι. Προτείνεται μάλιστα η διεξαγωγή μελετών που θα λαμβάνουν υπόψη όχι μόνο το μέγεθος της τάξης αλλά και τις πολυάριθμες ενδοσχολικές και εξωσχολικές μεταβλητές που επηρεάζουν τη διδασκαλία και τα παραγόμενα μαθησιακά αποτελέσματα προκειμένου να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα για το σχεδιασμό εκπαιδευτικών πολιτικών.
Ήδη υπάρχοντα ερευνητικά δεδομένα καταδεικνύουν ουσιαστικά οφέλη για τους μαθητές από τη συμμετοχή τους σε μικρές τάξεις: βελτιωμένα μαθησιακά αποτελέσματα (Brink Nandrup, 2014) και ενισχυμένο μαθησιακό κίνητρο στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, κίνητρο που διατηρείται και στις επόμενες βαθμίδες (Gross et al, 2018). Οι Todd και Wolpin (2003) διατηρώντας σταθερές κάποιες μεταβλητές(ίδιος δάσκαλος, με την ίδια προσπάθεια, τα ίδια προσόντα, τους ίδιους πόρους, την ίδια συμμετοχή των γονέων και την ίδια σύνθεση της τάξης σε ότι αφορά τα χαρακτηριστικά των μαθητών) και αλλάζοντας τον αριθμό των μαθητών μόνο υποστηρίζουν ότι επιτυγχάνεται αλλλγή στον τρόπο που μαθαίνουν οι μαθητές (χρησιμοποιούν διαφορετικά κανάλια), τις σχέσεις και την αλληλεπίδραση μεταξύ τους, τα επίπεδα αναστάτωσης-φασαρίας στην τάξη και τον χρόνο που διαθέτει ο δάσκαλος για κάθε μαθητή μεμονωμένα. Με άλλα λόγια μικρότερες τάξεις σημαίνουν περισσότερο χρόνο από το δάσκαλο για τον μαθητή, περισσότερη προσοχή, περισσότερες ευκαιρίες, λιγότερη φασαρία και καλύτερη επικοινωνία κάτι που οι δάσκαλοι το γνωρίζουμε καλά από πρώτο χέρι. Όλα αυτά τα στοιχεία είναι πολύ σημαντικά ιδιαίτερα για τους μαθητές που παλεύουν με εγγενή αλλά και εξωτερικά εμπόδια για να κατακτήσουν τις απαραίτητες γνωστικές ή κοινωνικές δεξιότητες. Αναφέρομαι στους μαθητές που προέρχονται από ευάλωτες και ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, στους μαθητές με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, στους μαθητές που χάνονται μέσα στο πλήθος, σε αυτούς που χρειάζονται την έμπρακτη και εξειδικευμένη υποστήριξή μας για να καταφέρουν να παραμείνουν στο χώρο της εκπαίδευσης όσο γίνεται περισσότερο.
Αν λοιπόν επιθυμούμε πράγματι τα σχολεία μας αύριο να είναι σχολεία ανοιχτά και φιλόξενα για όλα τα παιδιά ας τα ενισχύσουμε με μέσα, με γνώση και ανθρώπους κι όχι να πράξουμε το αντίθετο. Ας ανατρέξουμε στο προσφιλές παράδειγμα της Φινλανδίας που αποτελεί και το παγκόσμιο πρότυπο ορθής εκπαιδευτικής πολιτικής: εκεί ο αριθμός μαθητών ανά τάξη είναι 19.6 και όχι 24 με δυνατότητα επέκτασης στους 26(26.4 για την ακρίβεια!).
