fresh-education
Του Αριστείδη Χαρούπια, PhD*
Το 1976, η Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, με το ψήφισμα 31/123, ανακήρυξε το 1981 ως Διεθνές Έτος των Ατόμων με Αναπηρία (International Year of Disabled Persons-IYDP) (United Nations-Department of Economic and Social Affairs, n.d.). Απευθύνoταν στα έθνη της υφηλίου και πρότεινε προς εφαρμογή ένα σχέδιο δράσης σε εθνικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, με έμφαση στην εξίσωση των ευκαιριών, την αποκατάσταση και την πρόληψη των αναπηριών. Κεντρικά ζητήματα που τέθηκαν από τη συγκεκριμένη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ήταν: (α) η «πλήρης συμμετοχή και ισότητα», ως δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία να συμμετέχουν στη ζωή χωρίς εμπόδια και περιορισμούς και (β) η ανάπτυξη των κοινωνιών τους, ώστε να απολαμβάνουν συνθήκες διαβίωσης ίσες με αυτές των άλλων πολιτών και να έχουν ίσο μερίδιο στη βελτίωση των συνθηκών που προκύπτουν από την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη. Επιπρόσθετα, στους στόχους της Γενικής Συνέλευσης συμπεριλαμβάνονταν: η αύξηση της ευαισθητοποίησης του κοινού, η κατανόηση και η αποδοχή των ατόμων με αναπηρία και η ενθάρρυνση των ατόμων με αναπηρία να σχηματίζουν οργανώσεις, μέσω των οποίων να μπορούν να εκφράζουν τις απόψεις τους και να προωθούν ενέργειες για τη βελτίωση της κατάστασής τους.
Τη χρονιά εορτασμού του Διεθνούς Έτους των Ατόμων με Αναπηρία ψηφίστηκε από τη Βουλή των Ελλήνων ο νόμος 1143/1981, με τον οποίο συγκροτήθηκε το πεδίο της ειδικής αγωγής στην Ελλάδα. Αν και το νομοθέτημα προήλθε από σοβαρό προβληματισμό και συζητήσεις εμπειρογνωμόνων του πεδίου, διαφωνίες των συμμετεχόντων στην επιτροπή οδήγησαν στην ψήφιση ενός νομοθετήματος αναχρονιστικού, που αγνοούσε τις διεθνείς εξελίξεις και υιοθετούσε απόψεις ξεπερασμένες και πολιτικές για την εκπαίδευσή τους διαχωριστικές. Η ανεπάρκεια του πρώτου εκείνου νομοθετήματος ταλαιπώρησε γενιές μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και στοιχειώνει ακόμα και σήμερα την επίσημη κρατική πολιτική στο πεδίο της ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης. Ακόμα και ο πρόσφατα ψηφισμένος νόμος (ν. 4823, ΦΕΚ 136/Α/3-8-2021, άρθρο 4, παρ. 1θ) διατηρεί για την εκπαίδευση των αναπήρων ορολογίες, οι οποίες σχετίζονται με τον τόπο όπου παρέχεται η εκπαίδευση, ενώ, αν και ευαγγελίζεται την υλοποίηση της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, του Προαιρετικού Πρωτοκόλλου (ν. 4074/2012, ΦΕΚ 88/Α/11-04-2012) και του Βιώσιμου Αναπτυξιακού Στόχου 4 (SDG 4), παραλείπει να αναφερθεί σε ένα κύριο ζητούμενο της εκπαιδευτικής πολιτικής για τους ανάπηρους μαθητές: την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών εκπαίδευσης!
Αν και ένα από τα σημαντικά μηνύματα του Διεθνούς Έτους των Ατόμων με Αναπηρία ήταν η σημαντικότητα των κοινωνικών συμπεριφορών για την εικόνα των αναπήρων, ο συγκεκριμένος παράγοντας συνεχίζει να αποτελεί, ακόμα και σήμερα, ένα από τα σημαντικά εμπόδια στην ισότιμη και πλήρη συμμετοχή τους στην κοινωνία. Σαράντα ένα χρόνια μετά, οι στόχοι του Διεθνούς Έτους των Ατόμων με Αναπηρία παραμένουν, στην πλειοψηφία τους, υποσχέσεις ανεκπλήρωτες!
Εικοσιοκτώ χρόνια μετά τον πρώτο εορτασμό του ‘Διεθνούς Έτους των Ατόμων με Αναπηρία’, το 1994, και τη φιλότιμη προσπάθεια του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών να ενημερώσει τις κυβερνήσεις και την κοινωνία, ώστε να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα και οι ανεπάρκειες της δημόσιας πολιτικής για την αναπηρία, αν και έχουν επιτευχθεί σημαντικές βελτιώσεις, πολλά μένουν ακόμα να γίνουν για να μην αισθάνονται και να μην είναι οι ανάπηροι πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Στην εκπαίδευση, οι μαθητές με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες περιμένουν ακόμα οι ελπίδες που καλλιεργήθηκαν από την ομόφωνη ψήφιση της Διακήρυξης της Σαλαμάνκα (UNESCO, 1994) να υλοποιηθούν στο σύνολό τους. Περιμένουν ακόμα για να αποκτήσει κάθε μαθητής με αναπηρία το δικαίωμα να πορεύεται προς την “…ιδιοπρόσωπη οροφή των ικανοτήτων/δεξιοτήτων του, η οποία αντιστοιχεί στη διαρκώς διαμορφούμενη κατάσταση των νοητικών, συναισθηματικών και σωματικών του λειτουργιών“. Το ελληνικό σχολείο είναι καιρός να μην περιορίζεται να “… να συνεκτιμά τις ανάγκες της ετερογένειας του μαθητικού πληθυσμού και να αποσκοπεί στην άρση των φραγμών στη μάθηση και στη διασφάλιση της ισότιμης πρόσβασης στο εκπαιδευτικό σύστημα όλων των μαθητών, συμπεριλαμβανομένων των μαθητών με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες” (ν. 4823, ΦΕΚ 136/Α/3-8-2021, άρθρο 4, παρ. 1θ), αλλά να θέτει ως στόχο τη συνεπή πορεία προς την ‘προσωπική αριστεία’ κάθε μαθητή ξεχωριστά. Σε εκπαιδευτικά πλαίσια, η προσωπική αριστεία αναμένεται να υποστηρίζεται με προσεκτική και εκ των προτέρων σχεδιασμένη, εμπρόθετη και κατά επίπεδα, συστηματική εκπαιδευτική παρέμβαση, στην καθημερινότητα της σχολικής τάξης και ευρύτερα της σχολικής εκπαίδευσης (Χαρούπιας, 2022). Οι παραδοχές της Διακήρυξης της Σαλαμάνκα, δεν είναι κάτι περισσότερο από μια επιβεβαίωση πως ο πολιτικός δημόσιος λόγος δεν συγκροτείται από ρητορικές δηλώσεις κενές περιεχομένου και ευήκοες υποσχέσεις των εκπροσώπων της πολιτείας, αλλά αφορά και αναφέρεται σε μια πρακτική καθημερινότητα για όλους τους πολίτες, συμπεριλαμβανομένων των αναπήρων και φυσικά των μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.
Αναφορές
Χαρούπιας, Α. (2022). Εύλογη χρήση της τεχνολογίας σε ένα σχολείο για όλους τους μαθητές: Προτάγματα σχεδιασμού, υλοποίησης και αξιολόγησης για τη διασφάλιση σεβασμού στη νευροποικιλότητα σε περιβάλλοντα μικτής μάθησης. Θέματα Ειδικής Αγωγής, τ.99, σ. 3-14. ISSN 1108-5509. Διαθέσιμο στο: https://www.academia.edu/91216010 ή στο: https://www.researchgate.net/publication/365610153
United Nations-Department of Economic and Social Affairs (n.d.). The International Year of Disabled Persons 1981. Διαθέσιμο στο:
https://www.un.org/development/desa/disabilities/the-international-year-of-disabled persons-1981.html
UNESCO (1994). The Salamanca Statement and Framework for Action on Special Needs Education. Διαθέσιμο στο: unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000098427
*Ο Δρ Αριστείδης Χαρούπιας, σχολικός σύμβουλος ΕΑΕ, ε.τ., διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας το Μάθημα “Εφαρμογές της Τεχνολογίας στην Ειδική Εκπαίδευση (EDUG-552)”.
